تره‏

به فارسى به‏طور كلى تره و در بعضى مناطق «گندنا» گويند نامهاى محلى آن در كرمانشاه و در غرب ايران «كور»، در گيلان شمال ايران «كوار»، در كتب طب سنتى با نامهاى عربى آن «كراث»، «كراث رومى»، «گندنا» و «كراث البقل» و «كراث المائده» آمده است و نوع برى آن را «كراث الثوم» نامبرده‏اند. به فرانسوى‏Poireau وPoirreau و به انگليسى‏Garden leek گفته مى‏شود. گياهى است از خانواده‏Liliaceae نام علمى آن‏Allium porrum L . مى‏باشد و مترادف آن‏Allium ampeloprasum L . گفته شده است.

مشخصات‏ تره

گياهى است دوساله و پايا برگهاى آن دراز باريك اغلب خميده و افتاده به رنگ سبز تيره، قسمت پايين ساقه سفيد است كه منتهى به يك پياز كوچكى در داخل خاك مى‏شود. گلهاى آن مجتمع و گروهى به شكل يك گلوله مدور در انتهاى ساقه گل‏دهنده رنگ هريك از گلها سفيد مايل به سبز يا گلى كه از آنها دانه‏هاى سياه و پهن و ناصاف تره به دست مى‏آيد. به‏طور كلى دو نوع است، يكى نوع كوتاه و نازك تابستانه و ديگرى تره‏فرنگى كه نوع زمستانه خيلى بلند (تا يك متر) و برگها پهن و قوى مى‏شود.

تكثير تابستانه آن از طريق كشت بذر آن در اوايل بهار صورت مى‏گيرد و كشت‏

معارف گياهى، ج‏1، ص: 49

نوع زمستانه آن در اواخر زمستان بذر در شاسى كاشته مى‏شود و گياههاى حاصله كه چندبرگه و به ارتفاع 15- 10 سانتى‏متر و ساقه آن به قطر حدود يك مداد رسيد در اواخر فروردين و اوايل ارديبهشت به محل اصلى منتقل مى‏شود و فاصله خطوط را 25 و فاصله بوته‏ها روى خطوط را 15 سانتى‏متر بايد گرفت.

تركيبات شيميايى‏ تره

از نظر تركيبات شيميايى در تره كمى ارسنيك وجود دارد و به علاوه اسانس روغنى فرار دارد كه جزء عمده و اصلى آن را اليل دى سولفيد[1] تشكيل مى‏دهد. در پياز آن در حدود 4/ 0 درصد آليئين‏[2] وجود دارد و به علاوه وجود آلانين‏[3]، آرژى‏نين‏[4]، آسپارتيك اسيد[5]، آسپاراژين‏[6]، هيستيدين‏[7]، لوسين‏[8]، متيونين‏[9]، تريپتوفان‏[10]، والين‏[11]، فنيل‏آلانين‏[12]، پرولين‏[13]، سرين‏[14]، وترئونين‏[15] در آن گزارش شده است [S .G .I .M .P].

در هريك صد گرم از قسمت پايين سفيد تره‏فرنگى و پياز تره‏فرنگى خام به‏طور متوسط مواد زير وجود دارد.

آب 85 گرم، پروتئين 2/ 2 گرم، هيدراتهاى كربن 11 گرم، خاكستر 9/ 0 گرم، كلسيم 52 ميلى‏گرم، فسفر 50 ميلى‏گرم، آهن 1/ 1 ميلى‏گرم، سديم 5 ميلى‏گرم، پتاسيم 347 ميلى‏گرم، ويتامين‏A 40 واحد بين المللى، تيامين 11/ 0 ميلى‏گرم،

معارف گياهى، ج‏1، ص: 50

تره و شاخه گلدار

رايبوفلاوين 06/ 0 ميلى‏گرم، نياسين 5/ 0 ميلى‏گرم، ويتامين‏C 17 ميلى‏گرم.

خواص- كاربرد[16]

معارف گياهى ؛ ج‏1 ؛ ص50

تره سبزى خوردنى برگى است كه خوردن آن منافع فراوانى دارد. ضد عفونى كننده روده‏ها و مدر است و براى معالجه روماتيسم و بيمارى‏هاى كبدى مفيد است.

ضماد آن براى نرم كردن ورمها مفيد است [مى‏نات و پتلو].

تره از نظر طبيعت طبق نظر حكماى طب سنتى خيلى گرم و به‏طور متوسط خشك است خواص آن گرم‏كننده و بازكننده انسدادها و گرفتگى‏ها و لطيف‏كننده است. اگر برگ آن را با سركه مخلوط و در آن له كرده و به پيشانى بمالند خون‏ريزى از بينى را قطع مى‏كند. خوردن تره پاك‏كننده قصبه ريه و بازكننده گرفتگى‏هاى كبد و مقوى هاضمه و كمر و ملين است.

ترشح ادرار و حيض را زياد مى‏كند يعنى مدر است و قاعده‏آور اگر با طعام و بعد از طعام خورده شود كمك به هضم غذا كرده مانع ترش شدن غذا مى‏شود و مزاج را لينت مى‏دهد و نيروى جنسى را تقويت مى‏كند. خوردن آب تره به قدر 15 گرم خون بواسير را قطع مى‏كند و اگر با عسل خورده شود محرك نيروى جنسى است. براى بيمارى‏هاى سرد و ترسينه و ورمهاى ريه و نرم كردن آنها مفيد است و با آب‏

معارف گياهى، ج‏1، ص: 51

جوشانده جو و يا پخته تره با جو براى درد سر، سينه، تنگى‏نفس و پرورده تره در سركه بازكننده گرفتگى كبد و طحال و خوردن برگ پخته آن براى بواسير مفيد است. شياف برگ كوبيده آن به تنهايى يا با داروهاى مناسب براى خشك كردن رطوبتهاى رحم نافع است. ماليدن پخته آن براى بواسير و قطره آنكه با روغن گل و سركه مخلوط شده باشد در گوش براى كاهش درد گوش مفيد است. اگر تره را با كندر و سركه ماليده و در بينى بريزند براى بند آمدن خون‏ريزى از بينى نافع است. ضماد تره براى گزيدن افعى و خوردن آن با آب عسل نيز براى خنثى كردن سموم جانوران نافع است.

ضماد تره با سماق براى مخملك و زگيل و با نمك براى التيام زخمهاى بد مفيد است. تره از پياز ديرهضم‏تر و نفاختر است و خون را مى‏سوزاند و بينايى چشم را كاهش مى‏دهد و لثه را خراب مى‏كند و براى گرم‏مزاجان مضر است از اين نظر بايد با گشنيز و كاسنى تازه خورد.

تخم تره گرم و خشك است. خوردن 10 گرم از تخم تره با 10 گرم تخم مورد براى رفع امراض سرد نافع است، خون‏ريزى از سينه و به‏طور كلى خون‏ريزى از هر عضوى را قطع مى‏كند، بازكننده گرفتگى‏هاى بلغمى مجارى كبد و محرك اشتها و مقوى كليه و مثانه است. بوداده تخم تره با تخم تره‏تيزك اسهال مزمن را قطع مى‏كند و شكم‏روش را بند مى‏آورد و گازهاى روده‏ها را تحليل مى‏برد.

ضماد عصاره تخم تره براى گزيدگى افعى و رفع لكه‏هاى پوست نافع است. تخم تره مضر ريه و كليه و مثانه است از اين نظر بايد با عسل خورد.

معارف گياهى، ج‏1، ص: 52

[1] .Allyl disulphide

[2] .Alliin

[3] .Alanine

[4] .Arginine

[5] .Aspartic acid

[6] .Asparagine

[7] .Histidine

[8] .Leucine

[9] .Methionine

[10] .Tryptophan

[11] .Valine

[12] .Phenylalanine

[13] .Proline

[14] .Serine

[15] .Threonine

[16] مير حيدر، حسين، معارف گياهى، 8جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامى – تهران، چاپ: هفتم، 1385 ه.ش.