خار مریم

خار مریم گیاهی با خواص درمانی است که با نام های دیگری مانند مارتیغال، خار انگلیسی، خار شیری یا خار اسکاتلندی هم شناخته می شود و دارای قدمتی بیش از 2000 هزار سال می باشد و از قدیم الایام توسط پزشکان و حکیمان برای درمان بیماری های کبدی تجویز می شده است.

شکل ظاهری معمول این گیاه، گلی با رنگهای قرمز تا بنفش و برگهایی رنگ رفته و دارای رنگ سبز مایل به زرد و به‌همراه وریدهای سفید رنگ هستند. در نیمکره شمالی این گیاه از ماه خرداد تا اواسط شهریور و در نیم کره جنوبی این گیاه از آذر تا اوایل بهمن می روید.

خار مریم اصالتاً بومی منطقه مدیترانه است. فراوانترین منطقه رشد این گیاه، سواحل جنوب شرقی انگلیس (که فراوانترین نقطه کره زمین، این منطقه است)، ایران، آمریکای شمالی و استرالیا و نیوزیلند می باشد. در ایران خار مریم در صحراها و بیشتر در دره هراز، دشت مغان، مناطقی از خوزستان، کلاردشت، گرگان، مازندران و … میروید. این گیاه در صنایع داروسازی اهمیت فراوان دارد.

در گذشته خار مریم در پزشکی سنتی چینی به عنوان یک پاک کننده درون، سم زدا، نرم‌کننده کبد و مقوی برای کیسه صفرا بوده است. گرچه خاصیت درمانی این گیاه هنوز ناشناخته است، خار مریم بعضی از مواقع برای بیماری های کبد (زردی و یا همان یرقان، سیروز و هپاتیت) تجویز می شود. طبیعت گیاه خار مریم گرم می باشد.

کاربرد خار مریم:

خار مریم به خاطر ارزش دارویی اثبات شده در گذشته در بین سراسر مردم جهان به عنوان نوعی غذا مصرف می شده است. ریشه های این گیاه را می توان به‌شکل خام یا جوشانده، به همراه کره یا به صورت کباب شده مصرف کرد. شاخه جوان آن را می توان تا ریشه برید و به صورت آب پز مصرف کرد. در گذشته شاخه های خاردار تازه دور گل این گیاه را همانند کنگر فرنگی می خورده‌اند.

همچنین ساقه این گیاه را می توان بعد از پاک کردن، برای رفع تلخی در آب خیساند و آن را در غذاهای خورشتی مصرف کرد. برگ های این گیاه را نیز می توان اول از خارها پاک کرد و به عنوان یک جایگزین برای اسفناج مصرف کرد یا می توان به صورت خام آن را به سالاد اضافه کرد.

همچنین می توان با پاک‌کردن این گیاه، یعنی قطع کردن یا ساییدن ساقه و برداشتن برگ های خارمانند اطراف گل ها و حذف گلبرگ های صورتی رنگ، به صورتی که دانه های آن ها از آن جدا نشود، کاسه دانِ گل به همراه دانه های آن را نیز به صورت خام یا جوشانده یا در سالاد و ترشی مصرف کرد.

از گیاه خار مریم به شکل دم کرده و تنتور استفاده می کنند . هم گل و هم تخم گیاه خار مریم مورد استفاده است ولی بررسی ها نشان میدهد که تخم گیاه خار مریم بیشتر دارای خواص درمانی است، به همین دلیل در بیشتر مکمل های غذایی و یا چای های کیسه ای از عصاره تخم این گیاه استفاده می شود.

خواص خارمریم:

یکی از دلایل شهرت گیاه خار مریم، محافظت آن از کبد است. از این گیاه به عنوان درمان مکمل بیماری هایی مانند کبد چرب الکلی، کبد چرب غیرالکلی، هپاتیت و حتی سرطان کبد استفاده می شود. خار مریم از کبد در برابر سمومی مانند آماتوکسین یعنی ماده ای که از قارچ سمی وارد بدن می شود هم حفاظت می کند. اگر سم این قارچ در معده هضم شود، خطر مرگ به وجود خواهد آمد. پژوهش ها نشان می دهد، مصرف مکمل های خار مریم برای بیمارانی که مشکلات و اختلالات کبدی داشته اند، موجب بهبود شده است. مصرف این گیاه از تخریب کبد و التهاب آن می کاهد.

همچنین وجود آنتی اکسیدان و مواد ضدالتهاب موجود در خار مریم به عنوان یک محافظ عصبی می تواند از اُفت عملکرد مغزی با افزایش سن، جلوگیری کند. مصرف خار مریم به تحریک تولید مواد معدنی در استخوان ها کمک می کند و از استخوان های بدن در برابر ضعیف شدن و زوال، محافظت می کند. در بعضی موارد، مصرف خار مریم اثرات جانبی شیمی درمانی را در درمان بعضی از انواع سرطان کاهش می دهد و حتی باعث تخریب سلول های سرطان زا هم می‌شود.

مضرات خار مریم:

خار مریم معمولاً برای مصرف مقدار کم دارای عوارض خاصی نیست. اما درصورت مصرف بیش از حد این گیاه، عوارض جانبی همچون حساسیت پوستی، اگزما، سردرد و تهوع، ضعیف شدن قوه چشایی، عرق کردن و ضعف را بهمراه دارد. همچنین خار مریم باعث پایین آمدن سطح قند خون خون می شود. به همین دلیل به افراد داری سطح قندخون پایین یا دارای دیابت و کسانی که به هر دلیل برای آن ها داروهای مرتبط با قند خون تجویز شده، هشدار برای مصرف کردن داده می شود. همچنان استفاده این گیاه برای زنان باردار یا در دوران شیردهی باید با احتیاط همراه باشد. خار مریم همچنین در گذشته برای مقوی ساختن شیر مادر به مادران داده می شده اما مطالعاتی در مورد مصرف این گیاه برای زنان باردار نشان داده کمی عوارض جانبی برای آنان به همراه دارد.

مصرف روزانه خارمریم:

مصرف روزانه خارمریم می تواند به 3 بار در طول روز به طور مساوی تقسیم شود اما مصرف آن با برخی روغن ها یا چربی ها یکی از راه های افزایش جذب آن است.