مرزنگوش (مرزنجوش)
به فارسى «مرزنگوش» و «مرزنجوش» و در كتب طب سنتى با نام «مرزنجوش» و «سرمق» نامبرده مىشود. به فرانسوىMarjolaine وMarjolaine des jardins و به انگليسىSweet marjoram وKnotted marjoram گفته مىشود.
گياهى است از خانوادهLabiatae نام علمى آنOriganum majorana L . و مترادفهاى آنMajorana hortensis Moench . وOriganum majoranoides Willd . از طرف گياهشناسان مختلفه نامگذارى شده است. اين گياه را به هندى مرواMurwa مىنامند.
توضيح: در فارسى مرو خوشبو كه معمولا تخم آن مورد توجه است به گياه ديگرى از جنسSalvia به نامSalvia macrosiphon مىگويند كه در اغلب مناطق ايران مىرويد.
مشخصات مرزنجوش
مرزنگوش گياهى است كوچك با شاخه و برگ زياد و چندساله كه ارتفاع بوته آن در حدود 50- 30 سانتىمتر است. چون اين گياه در مقابل سرما مقاومت ندارد و در زمستان با سرماى كمى از پا مىافتد، لذا در مناطق سرد يك گياه يكساله مىباشد ولى در مناطق گرم كه سرماى زمستان ندارند به صورت گياه دوساله و چندساله است.
برگهاى آن كوچك باريك پوشيده از كرك به رنگ خاكسترى مايل به سبز در
معارف گياهى، ج1، ص: 277
حدود 5/ 1- 1 سانتىمتر طول دارند. گلهاى آن بسيار كوچك به رنگ سفيد يا گلى به صورت خوشه در انتهاى ساقه گلدهنده ظاهر مىشود.
مرزنگوش طعم مطبوع و لطيف و شيرين و معطر دارد ولى عطر آن از پونه كوهى كمتر است. در طعم آن پس از چند لحظه كمى تلخى ظاهر مىشود.
تكثير آن از طريق كاشت بذر آن در بهار و يا از طريق كاشت قلمه آن انجام مىگيرد. چون مقاومت به سرماى آن كم است، محل كاشت مرزنگوش بايد در پناه از سرما و رو به آفتاب كامل و گرم و در خاك غنى و سبك كه خوب زهكشى شده باشد، انتخاب شود.
تركيبات شيميايى مرزنجوش
از برگهاى خشك مرزنگوش و سرشاخههاى گلدار آن با روش تقطير در حدود 4/ 0- 3/ 0 درصد اسانس زردرنگ مايل به سبز به نام اسانس مرزنگوش[1] به دست مىآيد و به علاوه گياه داراى يك ماده تلخ نيز مىباشد. در اسانس مرزنگوش، اوژنول 6 درصد و چاويكول 5/ 4 درصد و مقدارى آلفا- لينالول[2] يافت مىشود.
اين گياه در ايران در ارتفاعات البرز بهطور خودرو ديده شده است.
خواص- كاربرد مرزنجوش
مرزنگوش از نظر طبيعت طبق نظر حكماى طب سنتى گرم و خشك است.
آشاميدن دمكرده آن بازكننده انسداد و گرفتگىهاى دماغى و رافع سردرد سرد بلغمى و سوداوى است و براى لقوه و ماليخوليا مفيد است و زكام را قطع مىكند. بو كردن آن براى باز كردن بينىها در مواقع زكام نافع است. ريختن چند قطره آن در بينى براى پاك كردن دماغ و تسكين لقوه و صرع مفيد است و ماليدن اسانس آن براى فلج و امراض عصبى سرد مانند كزاز نافع است. ماليدن آن به چشم براى شروع نزول آب در چشم و ضعف باصره مفيد است و جويدن آن در دهان و خوردن آن مانع جريان آب و رطوبت از دهان است. ريختن چند قطره از اسانس آن يا گذاردن پنبه تر كرده به اسانس آن در گوش بازكننده و رافع بستگى گوش است. خوردن دمكرده آن فرحآور است و براى درد سينه و سرفه و تنگىنفس و خفقان و درد قلب و تحليل نفخ و گاز و بادها و تسكين دلپيچه و رفع استسقا و سختى در ترشح ادرار و حيض نافع است، به
معارف گياهى، ج1، ص: 278
مرزنگوش (مرزنجوش)
عبارت ديگر قاعدهآور است و ادرار را زياد مىكند شياف آن در مهبل قاعدهآور است. در استعمال خارج نيز ضدعفونىكننده و التيامدهنده زخمها مىباشد. مقدار خوراك از جرم برگ و سرشاخه گلدار خشك آن تا 10 گرم و در دمكرده تا 30 گرم است. گرد برگ مرزنجوش عطسهآور نيز مىباشد مرزنگوش براى كليه و مثانه مضر است از اين نظر بايد با كاسنى و تخم خرفه خورده شود. جانشين مرزنگوش در خواص دارويى سىسنبر است.
اسانس مرزنگوش علاوه بر مصارفى كه در صابونسازى و صنعت عطر دارد در استعمال خارجى به صورت مالش در موارد از جا در رفتن و شكستن اعضاى بدن و بىحسى اعضا و فلج و دنداندرد مصرف مىشود و در هندوستان از برگها و تخم آن به عنوان قابض، بادشكن، نرمكننده سينه، تونيك استفاده مىشود و از دمكرده گياه به عنوان محرك، قاعدهآور و براى ازدياد ترشح شير و به علاوه در موارد آسم و فلج و هيسترى مصرف مىكنند.
معارف گياهى، ج1، ص: 279
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.