پونه
به فارسى پونه و پودنه و در كتب طب سنتى و به عربى فودنج و فوتنج و حبق و فليحا نامبرده مىشود. به فرانسوىPouliot وMenthe Pouliot و به انگليسىEuropean Penny royal وPudding Grass گفته مىشود. گياهى است از خانواده نعناLabiatae نام علمى آنMentha Puleguim L . و مترادفهاى آنMentha exigua وPulegium Vulgaris Mill . از طرف گياهشناسان مختلف نامگذارى شده است.
مشخصات پونه
پونه گياهى است علفى چندساله ساقه آن استوانهاى، بلندى آن در حدود 5/ 0 متر برگهاى آن تقريبا بدون دمبرگ، سبز، تيره، بيضىشكل، نوكتيز، با دندانه و در اثر فشردن بوى قوى اسانس پونه از آن استشمام مىشود. در پايههايى از گياه كه در آب مىرويند اين بو خيلى كم و در مواردى وجود ندارد. گلهاى آن به رنگ صورتى يا بنفش به صورت گروهى از گلهاى كوچك در بغل برگ و ساقه در تابستان ظاهر مىشود.
پونه در نقاط و دشتهاى مرطوب و در كنار نهرها و يا داخل جوىها و چشمهها و كنار باطلاقها مىرويد. در اروپا، افريقاى شمالى، حبشه و مناطق مختلفه آسيا بهطور وحشى مىرويد. در ايران در مناطق شمالى ايران در مازندران و گيلان در اطراف
معارف گياهى، ج1، ص: 20
رشت و در ماسهزارهاى غازيان و نقاط مرطوب لاهيجان بهطور خودرو ديده مىشود.
در مازندران نوعى از آنكه پونه آبى است با نام محلى سرسم خوانده مىشود.
تركيبات شيميايى پونه
از نظر تركيبات شيميايى در گياه وجود اسانس روغنى فرار يا روغن مانتول[1] گزارش شده است كه مقدار آن در حدود 9/ 0- 8/ 0 درصد مىباشد. (در نمونههايى كه در كشمير روييده است). اسانس روغنى فرار پونه شامل 80 درصد ماده پولگون[2] است. از اسانس روغنى پونه در اثر احياى ماده دى- پولگون و نوعى مانتول به نام راسميك مانتول[3] مىگيرند. به علاوه در اعضاى اين گياه مقدارى تانن، مواد رزينى و قند نيز وجود دارد]S .C .I .M .P[ .
خواص- كاربرد پونه
پونه از نظر طبيعت طبق نظر حكماى طب سنتى گرم و خشك است. خواص آن بسيار لطيفكننده است براى پاك كردن اخلاط سينه و كنترل سياهسرفه و رفع سوزش خراش سينه و براى جلوگيرى از سكسكه و آشفتگى و دلبههمخوردگى نافع است.
بادشكن است و ضد نفخ و براى استسقا و يرقان و خارج كردن مشيمه و ازدياد ترشح عرق مفيد است. مدر است و قاعدهآور. به عنوان ترياق و ضد سم جانوران گزنده سمى بسيار نافع است.
اگر شياف آن در مهبل استعمال شود براى تسهيل اخراج جنين و مشيمه مؤثر است. ماليدن دمكرده آن براى رفع خارش و دفع گازهاى رحم و رفع سستى رحم مفيد است. ماليدن سوخته گياه براى تقويت لثههاى دندان نافع است. استشمام بوى آن براى رفع غشى مفيد است. پونه مضر رودهها است و از اين نظر بايد با كتيرا خورده شود. مقدار خوراك پونه تا 8 گرم. نوع مصرف معمولا شاخههاى گلدار و برگ آن را به صورت دمكرده و ساير انواع دارويى مانند نعنا تهيه و خورده مىشود.
به گياهان ديگرى از خانواده نعنا نيز پونه گفته مىشود كه چند نوع معروف آنها را در اينجا ذكر مىكنيم.
1.Calamintha acinos Clairv به فارسى زيباپونه و به فرانسوىCalament Acinos و به
معارف گياهى، ج1، ص: 21
انگليسىWild basil گفته مىشود. گياهى است يكساله يا دوساله كه در اواخر بهار كاشته مىشود. برگها پوشيده از كرك، باريكى آن كمتر از 8 ميلىمتر. نيمه بالاى برگ دندانهدار، گلها 4- 2 تايى به رنگ ارغوانى يا سفيد، بلندى گياه 40- 10 سانتىمتر است. اين گياه در قزوين در كوههاى الموت بهطور خودرو ديده مىشود.
2.Calamintha officinalis Moench . مترادف آنMelissa calamintha L . است به فارسى زيبا پونه طبى و به عربى قلمنت معروف است. در كتب طب سنتى با نام قلمنت آمده است، به فرانسوىCalament officinal و به انگليسىMountain calamint وCat -mint گفته مىشود گياهى است دوساله در مناطق جنگلى مىرويد. در ايران در شمال ايران در اطراف رشت در بندر گز، گرگان و مازندران انتشار دارد.
از نظر خواص كموبيش شبيه پونه مىباشد و خواص پونه كوهى تحت نام «فودنج جبلى» بهطور مشروح در اين كتاب آمده است.
توضيح: در امريكا به گياه ديگرى از همين خانواده به نام علمىNepeta cataria نيزCat -mint گفته مىشود.
معارف گياهى، ج1، ص: 22
[1] .Menthol Oil
[2] .Pulegone
[3] .Racemic Mentnol
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.